Gebelik Diyeti

Bir toplumun geleceği sağlıklı bireylerin varlığı ile süreklidir. Sağlıklı bireylerin ve sağlıklı toplumun geleceğinin oluşumunda ilk adım olan hamilelik döneminde yeterli ve dengeli beslenme ayrı bir önem taşır. Bilimsel çalışmalar, bu dönemlerde annenin beslenme durumu yeterli ve dengeli olarak düzenlendiğinde, anne sağlığının uzun süreli korunacağını, bebeğin sağlıklı doğması ve gelişmesi yönünden de  olumlu sonuçlar alınacağını gösteriyor. Yetersiz ve dengesiz beslenme, hem anne karnındaki bebekte hem de annede sağlık riskleri oluşturabilir.

Anne adaylarının hamilelik öncesi veya hamilelik dönemi beslenmesinde  bazı besin öğelerini yetersiz almaları sonucu bazı anomaliler gözlenir. Örneğin yetersiz enerji alınımında spina bifida, hidrosefali, diğer santral sinir sistemi hastalıkları, A vitamini yetersiz alınımında mikrosefali, göz, kraniofasiyal, D vitamini yetersiz alınımında iskelet sistemi, folik asidin  yetersiz alımında ise nöral tüp defekti gibi anomaliler gözlenir.

Gebelikte yetersiz ve dengesiz beslenme bebek kadar annenin sağlığını da bir çok yönden olumsuz etkiler. Anne adaylarında ağırlık azalması ve  artan besin öğeleri gereksinimlerinin karşılanmamasında  kansızlık, diş çürümesi, kemiklerden kalsiyum çekilmesi, yetersiz ve dengesiz beslenme ile zehirlenme riski, yetersiz protein alımından dolayı da ödem oluşumu gözlenebilir.

Gebelik döneminde anne aydının aşırı besin alımı ve  fazla yağlanmasından  dolayı sezeryan doğum, geç doğum, anne karnında bebeğin mekonyum denilen bebeğin kendi dışkısını yutması ile aspirasyonu, ölü doğum riski  olabilir. Hafif şişman veya belirgin şişman hamile kadınlarda, hamilelik diyabeti ( gestasyonel diyabet), hipertansiyon ve preeklemsi riski normal kilolu hamilelere oranla daha yüksektir.

Bir anne adayının alması gereken ideal kilo “Beden Kitle İndeksi” ‘ne göre belirlenir. BKİ = [Ağırlık (kg) /Boy (m2) ]

• • BKİ < 15 ise çok zayıf
  • BKİ = 15-19 ise düşük kilolu
  • BKİ = 20-24 ise normal kilolu
  • BKİ = 25-29 ise hafif kilolu
  • BKİ = 30-40 ise ciddi derecede kilolu (obez)
  • BKİ > 40 ise morbit obez

Gebelik öncesi kilosu BKİ’ye göre  normal  anne adayının hamilelik dönemi boyunca  ortalama 12-15 kg arasında kilo almalılar.Gebeler tipik olarak birinci trimesterde yani ilk 3 aylık dönemde 1.0 ile 3.5 kg  alırlar. Birinci trimesterden sonra kilo alım hızının yaklaşık olarak 0,4 kg / hafta olmalıdır.

Gebelik öncesi kilosu BKİ’ye göre  fazla olanlar, 7-11,5 kg arasında kilo almalılar.Birinci trimesteri kilo almadan tamamlamalılar ve sonra kilo alım hızları  yaklaşık olarak 0.3 kg / hafta olmalıdır.

Gebelik öncesi kilosu BKİ’ye göre  obez olanlar, 6 kg kilo almalılar. Birinci trimesteri kilo almadan tamamlamalılar ve sonra kilo alım hızları  yaklaşık olarak 0.3 kg / hafta olmalıdır.
Gebelik öncesi kilosu BKİ’ye göre  zayıf olanlar, 12,5 – 18 kg arasında kilo almalılar, Birinci trimesterden sonra kilo alım hızının yaklaşık olarak 0.5 kg / hafta olmalıdır. 18 yaşından daha küçük yaşta gebe kalanlar için  Anne adayı eğer 2 yıldan beri düzenli adet periyotlarına sahip ise BKİ’ye göre değerlendirme diğer anne adaylarında ki gibi yapılabilir. Anne adayı 2 yıldan beri düzenli adet periyotlarına sahip değilse kilo alımını doktoru ile saptanmalıdır.

Karnında birden fazla bebek taşıyanlar, 16 – 20,5 kg arasında kilo almalılar. Birinci trimesterden sonra kilo alım hızının ortalama 0.7 kg / hafta olması iyidir.Üçüz gebelik sözkonusu ise 20.5 – 30 kg arasında kilo alımı önerilebilir ve hafta başına yaklaşık olarak 1 kg almalılar. Anne adayının boy uzunluğunda, kısa boylu anne adayları; BKİ değerlendirmesi ile tavsiye edilen  kilo kazanım aralığının alt sınırında olmalıdır.

Hamilelik döneminde alınan kiloların nerede biriktiği de çok önemli. Ortalama 3,5 kg bir bebek dünyaya getirecek  ve hamilelikte 12 kg alan bir gebede kiloların nerede biriktiğini aşağıda görebiliriz.

• • 3,2 kg kan ve ekstra sıvılar
  • 2,7 kg kas ve yağ
  • 1,1 kg göğüsler
  • 1,1 kg uterus
  • 0,7 kg plesanta
  • 3,4 kg Bebek
  • 0,9 kg Amniyotik sıvı

Anne adayları bilmelidir ki emzirme döneminde kullanılmak üzere ve bebeğin gelişimi için mutlaka yukarıda belirtilen miktarlarda kilo alınmalıdır.

Birinci trimesterde yani ilk 3 aylık dönemde anne adaylarında mide bulantısı meydana gelebilir.Bu bulantıların vücuttaki hormonların seviyelerinin değişmesinden özellikle östrojen düzeyindeki artıştan kaynaklandığı düşünülmektedir, Aşağıdaki öneriler mide bulantısı olan gebeler için uygun olacaktır.  Sabahleyin yataktan kalkmadan önce tuzlu ve kuru gıdaların tüketilmesi, azar azar fakat sık yemek yenilmesi,  uzun süre açlıktan sakınılması, gebenin kendisini kötü hissedeceği kokulardan ve baharatlı yiyeceklerden uzak durmaya çalışması, yemek arasında sıvıların tüketilmesi, öğün sırasında sıvı tüketilmemesi, kahve ve çaydan sakınılması, kızartılmış ve yağ içeriği yüksek besinlerin tüketilmemesi, yataktan yavaşça kalkmaları, yiyecekleri yavaşça tüketmesi, sade makarna, kraker, patates, pirinç, su içeriği az olan sebze ve meyvaların tüketiminin sağlanması, yiyeceklerin soğuk olarak tüketiminin sağlanması.

Bebek, ihtiyacı olan besinin tümünü annesinden alır. Besinler anneden bebeğe plasenta yoluyla geçer. Gebelikte doğru beslenme; bebeğin iyi gelişmesi ve annenin sağlığı, açısından hayati önem taşır.

Gebelik süresince ortalama alınan enerji ,
2200 – 2500 kalori olmalıdır. Gebe 1800 kaloriden az enerji almaması ve şişman olsa bile asla düşük kalorili zayıflama diyeti yapmaması gereklidir. Gebelik süresince alınacak enerji ortalama olarak normal dönemdeki gereksinimden 300 kal. kadar fazladır. Gebelikte  enerjinin ihtiyacının karşılanabilmesi  için tüm besin gruplarından, (süt grubu, et grubu, sebze ve meyve grubu, ekmek ve tahıl grubu, yağ grubu) kişiye özel bir şekilde tüketilmelidir. Çay şekeri gibi basit şeker içeren besinlerin tüketiminden kaçınılmalıdır.

Alınan proteninin,
% 60’ının biyolojik değeri yüksek besinlerden karşılanmalıdır. Protein değeri yüksek besinler hayvansal kaynaklı et, süt, peynir, yumurta gibi besinlerdir. Gebenin aldığı protein kalitesine göre ortalama 20 gr/gün ek protein önerilir. (Bu protein ihtiyacının karşılanması için günde 2 köfte kadar et ve 2 su bardağı süt veya yoğurdun ek tüketilmesi gerekir)

Günlük alınan enerjinin %30’u diyette yağlardan,
sağlanmalı. Yağlar bebeğin gelişimi, annenin; obezite, diyabet ve koroner kalp hastalıkları, riskinden korunması için dengeli alınmalıdır. Gebelik diyetinde omega 3 yağ asitinden zengin besinlerin, özellikle alınması, bebeğin sinir sisteminin ve gözün gelişiminde etkindir. Omega 3 yağ asitinin en iyi kaynakları; balık çeşitleri  ve deniz ürünleridir. Bilhassa tuna, morina ve somon balığı gibi yağlı balık türlerinde miktarı daha fazladır. Başta semizotu olmak üzere, yeşil sebzeler, kanola yağı, soya yağı, ceviz yağı, badem ve avokadodur.

Gebelik dönemi beslenmesinde demir, kalsiyum , çinko gibi minerallerin ve folik asit, B12 vitamini ve A, C, D vitaminlerinin önemi artmaktadır.

Gebelik döneminde demir ihtiyacı,
artarak günlük ortalama 15-20 mg/gün demir olarak alınması gerekir. Bu ihtiyacın karşılanabilmesi için   kırmızı et ve türevleri , yumurta , koyu yeşil yapraklı sebzeler, kurubaklagiller, kuru üzüm ve kuru incir gibi demirden zengin besinlerin tüketimi arttırılmalıdır. Bütün gebelere özellikle gebeliğin 2. yarısından itibaren diyete ek koruyucu olarak demir eklenmesi önerilmektedir.

Gebelikte döneminde  kalsiyum ihtiyacı artar,
ve bu ihtiyacın karşılanması için  gebe kadının günlük kalsiyum gereksinimine 500 mg  ek yapılması gerekir. Süt, yoğurt, peynir, pekmez, fındık ve kurubaklagiller gibi kalsiyumdan zengin  besinler gebenin beslenme planında yer almalıdır.

Gebelik dönemindegünlük demir ihyitacının artmasıyla birlikte çinko ihtiyacı da artar.
ve gebelikte günlük 20 mg /gün çinko gereksinim duyulur. Çinko gereksinimi et, deniz ürünleri, süt ve türevleri, yumurta ve yağlı tohumların tüketilmesi ile sağlanabilir.

Gebelik dönemindeki en önemli vitaminlerden bir tanesi folik,
asittir. Folik asit yetersizliğinde düşük doğum ağırlığı, beyin gelişimi yetersizliği veya nöral tüp defekti gibi problemlerle bebekler doğabilir. Bu nedenle planlı bir gebelik değilse doğurganlık çağında folik asit ek olarak alınması gerekirken (400 mikrogr) , planlı bir gebelik ise ilk 3 ay günlük 400 microgram ek folik asit alınmalıdır.  Kurubaklagiller, yumurta,  yeşil yapraklı sebzeler gibi folik asitten zengin gıdalar ile beslenme desteklenmelidir.

Gebelik döneminde B12 vitamini
için ek bir miktar belirtilmemekle birlikte tüm diğer gıdaların düzenli alınımı B12 vitamininin emilimini artırmaktadır. B12 vitamininden  zengin gıdalar sadece organ etleri kırmız et, süt, peynir, yumurta ve balık gibi hayvansal kaynaklı gıdalardır.

Gebelik döneminde günlük gereksinime ek olarak 800-1000 IU A vitamini
alınmalıdır. A vitamininden zengin gıdalar süt, balık, yumurta, ıspanak, havuç, domates ve yeşil yapraklı sebzelerdir.

Gebelik döneminde kalsiyumun etkinliği artırmak için D vitaminine
ihtiyaç vardır. Gebelerin 400 mikrogram D vitamini alması gerekmektedir. D vitamini beslenmenin yanında en çok güneş ışınları ile sağlanmaktadır.

C vitamini en çok kuşburnu, yeşil ve kırmızı biber, turunçgiller ve patateste bulunan bir vitamindir. Bir çok vitaminin  ve özellikle demirin emiliminde etkinliği olan bir vitamin olduğu için gebelik döneminde günlük 70 mg C vitamini alınmalıdır.
Bunun dışında gebelikte kullanılan ilaçlar ve alkol fetusa zarar vereceğinden tüketilmemeli ve aşırı miktarda kafeinli içecekler kahve , çay, kolalı içecekler tüketilmemelidir